Archiwum 1992–2013

1994, tom 3, zeszyt 1

Lęk

Neurofizjologiczne koncepcje powstawania lęku

ROMAN STEFAŃSKI, Adam Płaźnik, MACIEJ NAZAR, MARIA JESSA
Postępy Psychiatrii i Neurologii, 1994, 3, 1-11

Autorzy opisują neurofizjologiczne koncepcje mechanizmów powstawania lęku (w ujęciu Papeza, Nauty, Graya, Nestorosa, Mogensona), zwracając uwagę na znaczenie struktur układu limbicznego i na możliwości farmakologicznej modyfikacji jego funkcji oraz wskazując na kliniczne implikacje omawianych zagadnień. (red.)

Lęk

Psychofizjologiczny wymiar lęku

MAGDALENA ŚLÓSARSKA, MAGDALENA WÓJCIK
Postępy Psychiatrii i Neurologii, 1994, 3, 13-18

Na tle klinicznego ujęcia lęku autorki opisują najważniejsze właściwości jego wymiaru psychofizjologicznego – metody badania, indywidualny charakter wzorca reakcji lękowej. Wskazują następnie na wzajemne zależności między subiektywnym doświadczeniem lęku, zachowaniem lękowym oraz towarzyszącej im reakcji fizjologicznej i proponują systemowe podejście do analizy tego zagadnienia. (red.)

Lęk

Lęk w myśleniu psychoanalitycznym – wybrane zagadnienia

ELŻBIETA BOHOMOLEC
Postępy Psychiatrii i Neurologii, 1994, 3, 19-28

Artykuł traktuje o drugiej teorii lęku Zygmunta Freuda oraz o lęku w aspekcie rozwojowym w jego ujęciu, jak też w ujęciach Melanii Klein i Margaret Mahler. Według Freuda w rozwoju każdego dziecka pojawia się charakterystyczna sekwencja niebezpiecznych sytuacji, na które dziecko reaguje lękiem i które pozostają w nieświadomości przez całe życie. Wymieniał kolejno: utratę obiektu, utratę miłości obiektu, lęk kastracyjny w okresie edypalnym oraz lęk przed superego. Opisane szczegółowo przez Freuda lęki towarzyszące fazie edypalnej i tworzeniu się superego zostały przedstawione w artykule w jego ujęciu. Natomiast wczesny rozwój dziecka wraz z towarzyszącymi mu lękami został przedstawiony w ujęciu Melanii Klein– w odniesieniu do pierwszego roku życia – oraz w ujęciu Margaret Mahler – w odniesieniu do kilku pierwszych lat życia.

Lęk

Lęk w ujęciu egzystencjalizmu

JAN CZESŁAW CZABAŁA
Postępy Psychiatrii i Neurologii, 1994, 3, 29-35

Lęk jest taką właściwością człowieka, która musi być uwzględniona przez każdą teorię wyjaśniającą jego funkcjonowanie. Teorie egzystencjalistyczne uważają uczucie lęku za podstawowe uczucie, jakie towarzyszy człowiekowi. Najczęściej przeżywany lęk – to: lęk wynikający ze świadomości własnej śmierci, ze świadomości odpowiedzialności za własną wolność, ze świadomości istnienia i wreszcie z niepewności dotyczącej sensu własnego istnienia. Warunki istnienia i towarzyszący im lęk mają bardzo istotny wpływ na zdrowie psychiczne.

Lęk

Miejsce lęku w psychopatologii

Jacek Wciórka
Postępy Psychiatrii i Neurologii, 1994, 3, 37-52

Artykuł przedstawia sposób ujmowania lęku w psychopatologii – z jednej strony, jako chwilowego stanu emocjonalnego lub utrzymującej się dłużej cechy osobowości, a z drugiej, jako objawu lub jako składnika zespołu klinicznego. Na tym tle zwraca uwagę na wzajemne powiązania między somatycznymi, psychicznymi i środowiskowymi uwarunkowaniami występowania lęku oraz na jego centralną pozycję w klinice zaburzeń psychicznych oraz ważną rolę w patogenezie i leczeniu niektórych chorób somatycznych.

Lęk

Lęk w zaburzeniach nerwicowych: perspektywa kliniczna

MARIA SIWIAK-KOBAYASHI
Postępy Psychiatrii i Neurologii, 1994, 3, 53-59

Autorka analizuje występowanie lęku w zaburzeniach nerwicowych polemizując ze stanowiskiem rugującym pojęcie „nerwica" z nowszych klasyfikacji zaburzeń psychicznych. W jej opinii, stanowisko takie budzi wątpliwości i prowadzi do trudności interpretacyjnych. Podkreśla, że współczesny stan wiedzy psychiatrycznej, psychologicznej i neurofizjologicznej pozwala na potwierdzenie dawnego założenia, że emocje negatywne, a zwłaszcza lęk, odgrywają główną rolę w patogenezie zaburzeń nerwicowych. Poszczególne ich podgrupy różnią się między sobą stopniem nasilenia i dominującą formą reakcji lękowych. Wypływają z tego określone implikacje terapeutyczne. (red.)

Lęk

Leczenie zaburzeń lękowych

MARIA SIWIAK-KOBAYASHI
Postępy Psychiatrii I Neurologii, 1994, 3, 61-68

Opracowanie przedstawia zarys aktualnych poglądów na leczenie zespołów lękowych. Uwypuklono potrzebę kompleksowego postępowania leczniczego obejmującego zarówno leczenie farmakologiczne, jak i – zwłaszcza – wykorzystanie zróżnicowanych i adekwatnie dobranych metod i technik psychoterapeutycznych. (red.)

Lęk

Wybrane wiadomości o triazolobenzodiazepinach

Marek Jarema
Postępy Psychiatrii i Neurologii, 1994, 3, 69-76

Triazolobenzodiazepiny (TBDZ) należą do anksjolityków z grupy benzodiazepin (BDZ). Obecność pierścienia triazolowego powoduje pewne różnice w ich działaniu w stosunku do tradycyjnych BDZ: stosunkowo krótki okres działania oraz właściwości przeciwdepresyjne i skuteczność w łagodzeniu objawów napadów paniki. Budowa chemiczna TBDZ powoduje, że przy ich rozkładzie nie tworzą się aktywne metabolity. Dzięki temu leki działają krócej i nie kumulują się. Prawdopodobnie efekt przeciwdepresyjny związany jest z wpływem TBDZ nie tylko na układ GABA. Ich korzystne działanie w depresji dotyczy zarówno wpływu na podstawowe objawy depresji, słabszego niż leków przeciwdepresyjnych, oraz efektu anksjolitycznego i łagodzenia objawów drugorzędowych. Spośród TBDZ, alprazolam jest jedynym trankwilizatorem zalecanym w leczeniu napadów paniki. Inne leki z tej grupy, estazolam i triazolam, są głównie lekami nasennymi. Triazolam jest rzadko stosowany ze względu na występowanie ubocznych objawów psychicznych i następowej amnezji.

Lęk

Lęk w chorobach somatycznych

JANUSZ MACIEJ KACPERCZYK
Postępy Psychiatrii i Neurologii, 1994, 3, 77-87

Celem badań była ocena nasilenia objawów zespołu lękowego u pacjentów chorych so-matycznie oraz porównanie udziału lęku i depresji w obrazie klinicznym wydzielonych grup chorób somatycznych. Badaniami objęto 93 pacjentów hospitalizowanych z powodu różnych chorób somatycznych. Pierwszą grupę stanowili pacjenci z chorobami psychosomatycznymi, drugą – z chorobami nowotworowymi, trzecią – po zabiegach chirurgicznych. Grupę kontrolną stanowiły osoby zdrowe, wybrane losowo. W pierwszej części badania przeprowadzano wywiad psychiatryczny oraz dokonywano klinicznej oceny nasilenia lęku (LH) i depresji wg skali Hamiltona (DH). W drugiej części zastosowano kwestionariusze Inwentarza Stanu i Cechy Lęku. Stwierdzono, że kobiety w sytuacji stresu związanego z chorobą i leczeniem szpitalnym reagowały silnym lękiem i depresją, natomiast mężczyźni w podobnej sytuacji reagowali głównie nasileniem objawów depresyjnych. Osoby o wysokim poziomie lęku (jako cechy) były częściej skłonne do zapadania na choroby psychosomatyczne i nowotworowe. Osoby z chorobami psychosomatycznymi skutecznie stosowały mechanizmy obronne zmniejszając lęk (jako stan), natomiast w chorobach nowotworowych mechanizmy te okazały się mało skuteczne, prawdopodobnie z powodu zbyt silnego zagrożenia utratą zdrowia i życia. Występowanie lęku (jako cechy) nie predysponowało do występowania chorób "chirurgicznych", natomiast stres związany z przebyciem operacji chirurgicznej powodował nasilenie lęku jako stanu. Ciężkość stanu somatycznego nie miała decydującego wpływu na nasilenie zaburzeń emocjonalnych i nasilenie poczucia choroby. Poczucie choroby było tym większe im bardziej nasilone były objawy depresyjne i objawy lęku, jako cechy osobowości.

Zagadnienia organizacyjne

Badanie efektywności i kosztów pozaszpitalnej opieki psychiatrycznej (doświadczenia amerykańskie)

KATARZYNA HERCZYŃSKA
Postępy Psychiatrii i Neurologii, 1994, 3, 89-96

Praca omawia amerykańskie badania efektywności ekonomicznej (kosztów i zysków) alternatywnych wobec hospitalizacji form opieki psychiatrycznej. W części ogólnej zajmuje się problemami metodologicznymi badali porównujących opiekę środowiskową z tradycyjnymi formami leczenia. Następnie szczegółowo przedstawia trzy klarownej przykłady finansowej analizy opieki środowiskowej. W ostatniej części pracy poruszone są na tym tle problemy oceny kosztów różnych form leczenia w Polsce.

Zagadnienia organizacyjne

Oddziały dzienne jako alternatywa hospitalizacji dla różnych grup chorych psychicznie

ZUZANNA KONIECZYŃSKA
Postępy Psychiatrii i Neurologii, 1994, 3, 97-108

Opracowanie jest przeglądem piśmiennictwa dotyczącym oddziałów dziennych w lecznictwie psychiatrycznym. Autorka przedstawia społeczne i historyczne przesłanki wyodrębnienia takich oddziałów oraz ich rozpowszechnienie na świecie i w Polsce. Omawia też współczesne poglądy i wyniki badań na temat zadań wyznaczanych oddziałom dziennym oraz skuteczności ich realizacji. Podkreśla, że oddziały dzienne traktowane są najczęściej, jako alternatywa dla hospitalizacji całodobowej i przedstawia ich wykorzystanie w leczeniu chorych z zaburzeniami psychicznymi, dzieci i młodzieży, osób uzależnionych od alkoholu i chorych geriatrycznych. (red.)

Zagadnienia organizacyjne

Czasochłonność różnych świadczeń psychologa w psychiatrycznym lecznictwie ambulatoryjnym

AGATA WYSOCKA
Postępy Psychiatrii i Neurologii, 1994, 3, 109-117

Przeanalizowano wypowiedzi 77 psychologów zatrudnionych w 39 PZP oraz 9 ekspertów (lekarzy i psychologów), dotyczące rodzaju i czasochłonności świadczeń psychologa zatrudnionego w PZP. Z analizy tej wynika, że blisko 2/3 czasu pochłaniają psychologowi czynności diagnostyczne. Na terapię psycholog ma mniej niż 1/3 czasu pracy i najbardziej pochłania go psychoterapia indywidualna. Zdaniem ekspertów – odmiennie niż w opinii psychologów – powinni oni w równych proporcjach po ok. 40% czasu poświęcać diagnozie i terapii.