Streszczenie
W odróżnieniu od profilaktyki pospolitych, inwalidyzujących chorób somatycznych, nadal zaniedbuje się pierwotną i wtórną prewencję schizofrenii - zaburzenia również powodującego wieloletnią niepełnosprawność. Warunkiem koniecznym interwencji prewencyjnej w schizofrenii jest wykrycie możliwych do wyeliminowania lub modyfikacji czynników ryzyka. Jako czynniki, na które można ukierunkować oddziaływania prewencyjne, omówiono tu powikłania przed-, około i poporodowe, czynniki związane z życiem w środowisku wielkomiejskim, oraz wczesne sygnały zagrożenia widoczne w zachowaniu. Zagadnienia wczesnej prewencji nastawionej na wskaźniki ryzyka analizowano na przykładzie skutecznych prób zapobiegania depresji i przemocy. Najbardziej obiecującym podejściem jest obecnie prewencja wtórna we wczesnych stadiach choroby. Na podstawie kontrolowanego retrospektywnego badania diagnostycznego 232 pacjentów pierwszorazowych pokazano rozwój objawów prodromalnych i psychotycznych oraz obniżenia funkcji przed kulminacją pierwszego epizodu choroby. Większość społecznych konsekwencji choroby pojawia się w jej początkowych stadiach, przed pierwszym kontaktem z lekarzem. Nie ma jeszcze metod o dostatecznie sprawdzonej trafności, które w stadium przedpsychotycznym umożliwiłyby wczesne rozpoznanie psychozy i przewidywanie momentu jej wystąpienia. Kryteria kwalifikujące do interwencji prewencyjnej trzeba uzupełnić o tradycyjne czynniki wysokiego ryzyka, takie jak obecność przypadków schizofrenii w rodzinie oraz powikłania w okresie życia płodowego i około-porodowe. Taka procedura wyklucza jednak duży procent osób zagrożonych. W artykule omówiono właściwe metody wczesnej interwencji w przedpsychotycznym i początkowym stadium choroby, a także ich aspekty etyczne. Do mocnych czynników prognostycznych psychozy należy częstość występowania pojedynczych objawów psychotycznych w populacji ogólnej oraz poziom związanego z nimi cierpienia emocjonalnego (dystresu). Omówiono perspektywy leczenia w tym wczesnym stadium choroby przy użyciu pozbawionych skutków ubocznych leków przeciwpsychotycznych trzeciej generacji, lub zapobiegania jej wystąpieniu za pomocą substancji estrogenopodobnych.