Streszczenie
Cel. Celem artykułu jest przegląd piśmiennictwa na temat udziału czynnika CREB w mechanizmie działania leków przeciwdepresyjnych.
Poglądy. Mechanizm działania leków przeciwdepresyjnych poprzez zwiększenie bezpośredniego receptorowego przekaźnictwa seroto-ninowego i noradrenergicznego budzi pewne wątpliwości. Hamowanie wychwytu zwrotnego amin katecholowych obserwuje się natychmiast po podaniu leku, tymczasem działanie przeciwdepresyjne związane z przekaźnictwem serotoninergicznym pojawia się niekiedy z kilkutygodniowym opóźnieniem. Obecnie mechanizm działania leków przeciwdepresyjnych często łączy się ze zwiększoną ekspresją białek niektórych czynników transkrypcyjnych, w tym czynnika CREB (cyclic AMP-responsive element binding). Czynnik CREB reguluje ekspresje genów związanych z plastycznością synaps i neuronów, czynników troficznych dla neuronów (np. BDNF, brain derived neurotrophic factor) oraz białek receptorów błonowych. Fosforylacja czynnika transkrypcyjnego CREB odpowiada za późne efekty wpływu mediatora na receptor (połączony z cyklazą adenylanową) i związana jest z regulacją ekspresji genów. Wykazano, że wszystkie badane leki przeciwdepresyjne zwiększały ekspresję mRNA w komórkach hipokampa dla czynnika CREB i białek BDNF oraz produktu onkogenu Trk. Przedstawiono prace potwierdzające wzrost ekspresji i fosforylacji białka CREB w mózgach zwierząt po zastosowaniu różnych leków przeciwdepresyjnych.
Wnioski. W opinii autorów działanie leków przeciwdepresyjnych może być związane z regulacją ekspresji genów, bowiem działanie przeciwdepresyjne rozwija się dopiero po kilku tygodniach od zastosowanego leczenia.