Archiwum 1992–2013

2009, tom 18, zeszyt 3

Forum World Psychiatry

Czym jest „upośledzenie funkcjonowania”? Jak oddzielić niepełnosprawność od istotności klinicznej

Bedirhan Üstün, Cillie Kennedy
Postępy Psychiatrii i Neurologii 2009; 18 (3): 217-221

Terminy „niepełnosprawność" (lub „upośledzenie funkcjonowania") nie są obecnie zoperacjonalizowane ani w ICD, ani w DSM. W systemie DSM diagnoza zależy od łącznej oceny objawów i funkcjonowania, natomiast w ICD pojęcie niepełnosprawności oddzielono od rozpoznania zaburzeń psychicznych. Potrzebna jest nam uzgodniona na szczeblu międzynarodowym konceptualizacja ICD i DSM, polegająca na lepszej operacjonalizacji pojęć choroby i niepełnosprawności jako elementów składowych. Poziom funkcjonowania lub niepełnosprawności nie powinien pojawiać się jako element progu rozpoznawania zaburzeń w żadnym z tych systemów.

Artykuł oryginalny

Ocena orzecznictwa psychiatrycznego w sprawach przyjęcia bez zgody do szpitala

Stanisław Dąbrowski, Włodzimierz Adam Brodniak, Wanda Langiewicz, Stefan Welbel
Postępy Psychiatrii i Neurologii 2009; 18 (3): 235-242

Cel. Przedstawiono wyniki oceny orzecznictwa psychiatrycznego w zakresie przyjęć do szpitali bez zgody w trybie nagłym i wnioskowym oraz według rozpoznań.
Metoda. Na podstawie wyników badania za pomocą „Kwestionariusza oceny opinii psychiatrycznych" i „Kwestionariusza oceny akt sądu opiekuńczego" zbadano 560 akt i opinii psychiatrycznych, w tym 436 spraw w trybie nagłym i 124 w trybie wnioskowym. Analizowano jakość akt i opinii w sprawach prowadzonych w trybie nagłym i wnioskowym. Próbowano też wskazać na wyróżniające cechy spraw dotyczących chorych z psychozami urojeniowymi i afektywnymi.
Wyniki. W trybie nagłym przeważały osoby z rozpoznaniem psychoz schizofrenicznych (53,2%). Znaczna ich część (25,5%) nie była zdolna do wyrażenia zgody na przyjęcie do szpitala psychiatrycznego, większość (66,3%) nie zgadzała się na przyjęcie do szpitala psychiatrycznego lub oddziału psychiatrycznego szpitala ogólnego, a 8,2% wyraziła zgodę na pobyt i leczenie tuż po przyjęciu. Najważniejsze zanotowane nieprawidłowości - to: brak osobistego badania (11% opinii), niedostatecznie uzasadniona przesłanka społeczna (31%) lub jej brak (37%). Przesłanka medyczna była dobrze lub dostatecznie uzasadniona w 73%, niedostatecznie w 18%, a jej brak zanotowano w 9% zbadanych opinii. W sprawach prowadzonych w trybie wnioskowym, odwołania od postanowienia sądu lub udział adwokata w postępowaniu zanotowano tylko w niespełna 1% postępowań. Znaczna część uczestników (43%) i biegłych (35%) nie brała udziału w rozprawie. Większość spraw (74%) kończyła się w okresie 12 tygodni. Odsetek zwrotów, umorzeń, rzadziej oddaleń wniosków wynosi tylko 25%, a większość postępowań (75%) kończyła się postanowieniem o skierowaniu uczestnika do szpitala. Znaczną część świadectw (45%) załączonych do wniosków wydano bez osobistego badania i bez szczegółowego uzasadnienia potrzeby leczenia w szpitalu psychiatrycznym Natomiast większość opinii biegłych wydano na podstawie osobistego badania, najczęściej w domu uczestnika (46%), rzadziej w poradni (21%) lub szpitalu (11%). Wśród rozpoznań przeważają psychozy schizofreniczne (17%) i zespoły paranoidalne (26%). Przesłanka medyczna była w 41% dobrze uzasadniona, w 26% - dostatecznie, w 14% - niedostatecznie, a w 21% opinii nie było uzasadnienia potrzeby leczenia.
Wnioski. W przypadku trybu nagłego często brakuje określenia przesłanki społecznej i dostatecznego jej uzasadnienie, a co 9 opinię wydawano bez osobistego badania. W trybie wnioskowym, rzadko notuje się odwołania i udział adwokata w postępowaniu, a znaczna część uczestników i biegłych nie uczestniczy w rozprawie. Znaczna część świadectw jest wydawana bez osobistego badania i szczegółowego uzasadnienia potrzeby leczenia w szpitalu psychiatrycznym. Natomiast niezależnie od trybu, dobrze opisywane są przesłanki medyczne.

Artykuł oryginalny

Nasilenie objawów depresji u młodzieży po próbach samobójczych

Marta Makara-Studzińska, Anna Koślak
Postępy Psychiatrii i Neurologii 2009; 18 (3): 243-246

Cel. Ocena nasilenia objawów depresyjnych i określenia ich związku z podejmowaniem prób samobójczych w grupie młodych osób oraz zebranie informacji dotyczących sposobu dokonania samobójstwa, okoliczności aktu samobójczego, motywów samobójstwa, stanu emocjonalnego bezpośrednio przed próbą samobójczą i po niej, funkcji instrumentalnej samobójstwa, jak również postawy wobec samobójstwa.
Metoda. Grupa badanych obejmowała 99 osób w porównaniu do 301-osobowej grupy kontrolnej. W pracy wykorzystano: inwentarz depresji Becka - do oceny nasilenia symptomatologii depresyjnej oraz wywiad psychologiczny.
Wyniki. Grupa młodzieży po próbach samobójczych uzyskała istotnie wyższe wyniki w inwentarzu depresji Becka w porównaniu do młodzieży z grupy kontrolnej, co wskazuje na występowanie problemów z nastrojem. Dziewczęta częściej niż chłopcy podejmują próby samobójcze we własnym mieszkaniu. Stanem psychicznym najczęściej pojawiającym się u dziewcząt przed próbą samobójczą jest pobudzenie emocjonalne, u chłopców dominuje w tym okresie obniżenie nastroju. Bezpośrednią motywacją zamachów samobójczych u większości badanych były konflikty interpersonalne.
Wnioski. Młodzież po próbach samobójczych bezwzględnie wymaga objęcia opieką psychiatryczno-psychologiczną.

Artykuł oryginalny

Skuteczność terapii odwrażliwiania za pomocą ruchów gałek ocznych (EMDR) u leczonych ambulatoryjnie pacjentów z zaburzeniem stresowym pourazowym

Jacek Pasternak
Postępy Psychiatrii i Neurologii 2009; 18 (3): 247-254

Cel. Badanie psychologiczne przeprowadzono w celu weryfikacji hipotezy badawczej dotyczącej skuteczności terapii odwrażliwiania za pomocą ruchów gałek ocznych (EMDR, Eye Movement Desensitization and Reprocessing).
Metoda. W badaniu i psychoterapii wzięło udział 60 osób z rozpoznaniem zaburzeń stresowych pourazowych (PTSD) w wieku 18-55 lat (44 kobiety i 16 mężczyzn). Badanych podzielono losowo na dwie równoliczne grupy. W grupie „bezpośredniej" terapię rozpoczęto tuż po badaniu, a w „odroczonej" - z miesięcznym opóźnieniem. Przed rozpoczęciem i po zakończeniu terapii pacjentów badano kwestionariuszem PTSD Pasternaka (w grupie „odroczonej" przeprowadzono jeszcze jeden pomiar po miesiącu od pierwszego badania, a bezpośrednio przed rozpoczęciem terapii).
Wyniki. Stwierdzono istotne statystycznie zmniejszenie się nasilenia objawów PTSD u znacznej większości badanych. Ze względu na kryterium skuteczności (wyniki kwestionariusza PTSD Pasternaka) wyodrębniono 3podgrupy: terapia udana (n = 37), terapia umiarkowanie udana (n = 14), terapia nieudana (n = 9).
Wnioski. W świetle uzyskanych rezultatów badawczych odwrażliwienie za pomocą ruchów gałek ocznych okazało się skuteczną metodą terapii zaburzeń stresowych pourazowych zarówno w stosunku do wszystkich badanych, jak i grup „bezpośredniej" i „odroczonej".

Artykuł oryginalny

Deficyty poznawcze i zaburzenia depresyjne u chorych po udarze mózgu

Katarzyna Nowakowska, Grażyna Adamiak, Karolina Jabłkowska, Aleksandra Lewandowska, Agnieszka Stetkiewicz, Alina Borkowska
Postępy Psychiatrii i Neurologii 2009; 18 (3): 255-262

Cel. Celem pracy była ocena wybranych funkcji poznawczych i nasilenia objawów depresyjnych u pacjentów po udarze mózgu oraz prześledzenie zależności między zaburzeniami poznawczymi, a obniżonym nastrojem.
Metoda. Badaniami objęto 52 chorych (23 kobiety i 28 mężczyzn) po co najmniej trzech miesiącach od wystąpienia udaru mózgu, w wieku 47-84 lata (średnia 60,0±9,9lat). Wyodrębniono trzy podgrupy badanych: 14 osób z udarem półkuli dominującej, 26 osób z udarem półkuli niedominującej, 12 osób z udarem obu-półkulowym. Wyniki porównano z 30 osobami zdrowymi dobranymi pod względem płci, wieku i wykształcenia. Diagnozę kliniczną ustalono wg klasyfikacji ICD-10. W celu oceny nasilenia cech otępiennych wykorzystano „Krótką skalę oceny stanu psychicznego" (MMSE). Oceny neuropsychologicznej dokonano przy pomocy: „Testu łączenia punktów A i B", „Testu Stroopa A i B", „Testu rysowania zegara" oraz „Testu sortowania kart Wisconsin". Nasilenie cech depresji oceniano inwentarzem depresji Becka.
Wyniki. Uzyskane wyniki wskazują iż chorzy po udarze mózgu w porównaniu z osobami zdrowymi uzyskiwali istotnie gorsze rezultaty w testach neuropsychologicznych oceniających wybrane aspekty funkcjonowania poznawczego. Nasilenie dysfunkcji poznawczych w badanej grupie chorych było największe po udarze obupółkulowym, zaburzenia werbalnej i wzrokowo-przestrzennej pamięci operacyjnej częściej obserwowano u chorych po udarze lewopółkulowym. Nasilenie zaburzeń funkcji wykonawczych było na podobnym poziomie u chorych z uszkodzeniem prawej i lewej półkuli mózgu. W badaniach nie stwierdzono zależności pomiędzy nasileniem zaburzeń funkcji poznawczych a nasileniem objawów depresyjnych u badanych osób.
Wnioski. (1) U chorych po udarze mózgu występują istotne zaburzenia pamięci operacyjnej oraz funkcji wykonawczych. Zaburzenia werbalnej i wzrokowo-przestrzennej pamięci operacyjnej były bardziej nasilone u chorych po udarze lewopółkulowym. (2) U ponad połowy badanych stwierdzono poważne nasilenie objawów depresyjnych. (3) Nasilenie objawów depresji u pacjentów po udarze mózgu jest wyższe w porównaniu z grupą kontrolną osób zdrowych i nie wykazuje korelacji z nasileniem dysfunkcji poznawczych.

Artykuł oryginalny

Profil czynników ryzyka i 30-dniowe następstwa udaru u mężczyzn i kobiet z pierwszym w życiu udarem niedokrwiennym mózgu - analiza 4802 pacjentów z lozańskiego rejestru udarowego

Małgorzata Wiszniewska
Postępy Psychiatrii i Neurologii 2009; 18 (3): 263-268

Cel. Udar mózgu od wielu lat jest jednym z głównych problemów zdrowotnych zarówno u mężczyzn, jak i kobiet u których zaobserwowano w ostatnich latach zwiększoną umieralność z tego powodu. Celem pracy było określenie różnic w częstości występowania czynników ryzyka oraz następstw po 30 dniach od udaru pomiędzy kobietami i mężczyznami z pierwszym w życiu udarem niedokrwiennym mózgu (UNM) w różnych grupach wiekowych.
Badani. Materiał stanowiła baza danych 4 802 pacjentów (2898 mężczyzn, 1904 kobiet) z pierwszym w życiu UNM z rejestru lozańskiego (LSR) od 01.01.1979 do 31.12.2000.
Wyniki. Średni wiek kobiet i mężczyzn nie różnił się w istotny sposób i wynosił 64,1 i 63,2 lat odpowiednio. Do 80. roku życia mężczyźni w porównaniu z kobietami obarczeni byli większą liczbą czynników ryzyka (p<0,0002). Najczęstszym czynnikiem ryzyka u obu płci do 55 roku życia było palenie papierosów (częstsze u mężczyzn; p<0,0002), powyżej 55 lat - nadciśnienie tętnicze z przewagą u kobiet powyżej 65 lat (p<0,006). Nikotynizm częstszy był u mężczyzn we wszystkich grupach wiekowych i jego rozpowszechnienie malało wraz z wiekiem. Migrena była istotnym czynnikiem ryzyka jedynie wśród młodych kobiet (19,6%). Występowanie migotania przedsionk ów wzrastało wraz z wiekiem u obu płci, bardziej u kobiet. Niepomyślne zakończenie udaru po 30 dniach częściej stwierdzano u kobiet lecz różnica była niewielka (odpowiednio 44,1% i 41,2%; p<0,05), największa - w grupie 66-80 (47,7% kobiet i 42,3% mężczyzn; p<0,03).
Wnioski. Porównując pacjentów z pierwszym w życiu UNM obserwowano różnice w występowaniu czynników ryzyka w zależności od płci i wieku. Najczęstszym czynnikiem ryzyka do 55 lat było palenie papierosów z przewagą u mężczyzn, a powyżej 55 lat - nadciśnienie tętnicze z przewagą u kobiet. Częstsze wczesne niepomyślne zakończenie udaru u kobiet w porównaniu z mężczyznami wymaga dalszych badań oraz zwiększonej uwagi u kobiet na profilaktykę i lepsze postępowanie w udarze.

Artykuł poglądowy

Konsekwencje kliniczne zespołu metabolicznego

Adam Wysokiński, Agata Orzechowska, Monika Talarowska, Wojciech Gruszczyński
Postępy Psychiatrii i Neurologii 2009; 18 (3): 269-275

Cel. Autorzy przedstawiają przegląd piśmiennictwa i podsumowanie najważniejszych informacji na temat klinicznych konsekwencji zaburzeń wchodzących w skład zespołu metabolicznego - otyłości brzusznej, zaburzeń lipidowych, cukrzycy oraz nadciśnienia tętniczego.
Poglądy. Zespół metaboliczny to nie tylko wymagające dodatkowej farmakoterapii powikłania leczenia lekami przeciwpsychotyczny-mi, ale również zespół istotnych czynników ryzyka wielu groźnych dla zdrowia i życia powikłań. Występowanie tych powikłań jest związane nie tylko z obniżeniem jakości zdrowia i życia osób leczonych psychiatrycznie, ale również z koniecznością ponoszenia dodatkowych wydatków na ich leczenie.
Wnioski. Lepsza znajomość konsekwencji klinicznych zespołu metabolicznego umożliwi psychiatrom skuteczniejsze zapobieganie licznym groźnym powikłaniom tego zespołu. Będzie to miało bezpośrednie przełożenie na poprawę jakości życia pacjentów oraz lepsze stosowanie się przez nich do zaleceń leczenia.

Artykuł poglądowy

Zespół napięcia przedmiesiączkowego i przedmiesiączkowe zaburzenia dysforyczne: rozpoznawanie i leczenie

Gabriela Bodzak-Opolska
Postępy Psychiatrii i Neurologii 2009; 18 (3): 277-285

Cel. Przedstawienie czynników ryzyka, obrazu klinicznego oraz leczenia zespołu napięcia przedmiesiączkowego (ZNP) i przedmiesiączkowego zaburzenia dysforycznego (PZD) - z uwzględnieniem odniesień do zespołu depresyjnego.
Pogłądy. ZNP i PZD występują u ponad 60% kobiet w wieku prokreacyjnym. Stany te zaburzają funkcjonowanie kobiet i destabilizują ich życie. Koncepcje patomechanizmów ZNP i PZD nie są spójne, stąd wynika różnorodność metod leczenia. Wyniki badań sugerują potrzebę znaczącej indywidualizacji leczenia. Metodą najlepiej zbadaną, a w niektórych krajach zarejestrowaną, jest zastosowanie leków z grupy SSRI. Brak efektywności tego leczenia prowadzi do innych metod, w tym: leczenia hormonalnego, suplementacji diety, ćwiczeń fizycznych, mieszanek ziół i zmiany stylu życia.
Wnioski. Niespójne koncepcja patomechanizmów ZNP i PZD prowadzą do wykorzystania różnorodnych metod leczenia .

Artykuł poglądowy

Metody klasyfikacji pacjentów w planowaniu obsad pielęgniarskich na oddziałach psychiatrycznych

Marta Cebulak, Anna Ksykiewicz-Dorota
Postępy Psychiatrii i Neurologii 2009; 18 (3): 285-291

Cel. Przedstawienie metod klasyfikacji pacjentów wykorzystywanych do planowania obsad pielęgniarskich na oddziałach psychiatrycznych.
Poglądy. Stosowanie metod klasyfikacji pacjentów warunkuje zapewnienie opieki pielęgniarskiej zgodnej z potrzebami chorych oraz właściwe wykorzystanie kadr. W metodach tych zakłada się, że zapotrzebowanie pacjentów na opiekę jest zmienne i zależy od specyfiki choroby, stanu chorego, wieku, stopnia samodzielności. Podejście takie przewiduje zmienną liczbę obsad w poszczególnych jednostkach organizacyjnych, a także w ciągu doby. Zastosowanie metod klasyfikacji pacjentów w innych systemach organizacyjnych, niż te, dla których zostały opracowane wymaga dostosowania poszczególnych elementów metody: kryteriów i kategorii opieki oraz norm czasu pielęgnacji bezpośredniej i czasu pomocniczego do warunków organizacyjnych oraz stanu opieki w danym kraju. W krajowym systemie zdrowotnym dostosowano systemy klasyfikacji pacjentów (PCS) do potrzeb pacjentów leczonych zachowawczo i operacyjnie nie uwzględniając chorych psychicznie.
Wnioski. Potrzeba bardziej efektywnego zarządzania zakładami opieki zdrowotnej wymaga od zarządzających wyboru odpowiednich metod planowania kadr tak, aby liczba pracowników była zgodna z rzeczywistym zapotrzebowaniem chorych na opiekę. Oczekiwania te spełniają metody klasyfikacji pacjentów, jednak ich stosowanie wymaga dostosowania do warunków organizacyjnych oraz stanu opieki w krajowym systemie zdrowotnym, w tym w psychiatrii.

Artykuł poglądowy

Zastosowanie teorii pielęgnowania Dorothei Orem w określaniu zapotrzebowania na opiekę pielęgniarską pacjentów hospitalizowanych na oddziałach psychiatrycznych

Marta Cebulak, Anna Ksykiewicz-Dorota
Postępy Psychiatrii i Neurologii 2009; 18 (3): 293-298

Cel. Celem pracy jest przedstawienie zastosowania teorii pielęgnowania Dorothei Orem do metody klasyfikacji pacjentów na oddziałach psychiatrycznych.
Poglądy. Ocena zapotrzebowania na opiekę pielęgniarską i wyznaczenie odpowiedniej liczby kadr jest istotnym problemem organizacyjnym w zarządzaniu podsystemem pielęgniarstwa. Planowanie i zapewnianie świadczeń medycznych ułatwiają metody planowania kadrowego określane wspólną nazwą systemów klasyfikacji pacjentów (PCS). Zakłada się, że obsady kadrowe powinny być zmienne, dostosowane do faktycznych potrzeb pacjentów a nie przypisywane na stałe poszczególnym oddziałom. Zastosowanie metod klasyfikacji pacjentów w psychiatrii wymaga ich adaptacji do specyfiki opieki nad chorymi psychicznie, gdzie podstawowe wymagania w zakresie opieki dotyczą rozwiązywania problemów psychospołecznych i behawioralnych oraz muszą być zgodne ze standardami praktyki w danym środowisku. Zastosowanie wybranej teorii pielęgnowania w systemie klasyfikacji pacjentów jest podstawą naukową profesjonalnej praktyki i świadczy o wartości danej teorii.
Wnioski. Planowanie i zapewnienie opieki pielęgniarskiej wymaga stosowania metod klasyfikacji pacjentów. Metody stosowane w psychiatrii muszą uwzględniać specyfikę opieki nad tymi pacjentami oraz zgodność ze standardami praktyki. Zastosowanie teorii pielęgnowania jest podstawą dobrej praktyki pielęgnowania i zarządzania nią.

Artykuł kazuistyczny

Hipertermia w przebiegu leczenia elektrowstrząsowego: opis przypadku

Dorota Bzinkowska, Anna Z. Antosik, Łukasz Święcicki
Postępy Psychiatrii i Neurologii 2009; 18 (3): 299-302

Cel. Przedstawienie przypadku pacjenta, u którego w trakcie leczenia elektrowstrząsowego (EW) wystąpiły nietypowe objawy.
Przypadek. Przedstawiono przebieg terapii EW u 26-letniego pacjenta z rozpoznaniem epizodu depresyjnego. Wykonano XIV zabiegów elektrowstrząsowych, uzyskując poprawę stanu psychicznego chorego. Opóźnienie wystąpienia czynności napadowej, przedłużenie wstrząsu oraz objawy psychiczne i somatyczne występujące u chorego w trakcie i po części zabiegów były odmienne od dotychczas znanych autorom i opisywanych w literaturze.
Komentarz. Analiza stanu somatycznego pacjenta, stosowanego leczenia i typu reakcji na wstrząs nie doprowadziła do znalezienia przyczyny obserwowanych różnic.

Artykuł kazuistyczny

Nadzwyczajna poprawa stanu neurologicznego po podaniu zolpidemu u chorej z przebytym niedokrwiennym udarem móżdżku, wtórnym wodogłowiem i uszkodzeniem pnia mózgu: opis przypadku

Grażyna Adamiak, Agnieszka Stetkiewicz, Aleksandra Lewandowska, Alina Borkowska
Postępy Psychiatrii i Neurologii 2009; 18 (3): 303-306

Cel. W piśmiennictwie odnotowano wpływ zolpidemu, leku stosowanego w bezsenności, na poprawę stanu neurologicznego u osób z dysfunkcjami mózgu o różnej etiologii. W pracy przedstawiono przypadek tego rodzaju wpływu.
Przypadek. 34-letnia pacjentka przebyła niedokrwienny udar móżdżku, który spowodował uszkodzenie pnia mózgu i wtórne wodogłowie. Przedstawiono historię jej choroby i proces leczenia z zastosowaniem zolpidemu.
Komentarz. Zolpidem może być efektywnym lekiem przywracającym niektóre funkcje mózgu po niedokrwiennym uszkodzeniu tkanki mózgowej.

Artykuł kazuistyczny

Internacja - i co dalej

Alfreda Ruzikowska, Krystyna Tarczyńska, Anna Walczyna-Leśko
Postępy Psychiatrii i Neurologii 2009; 18 (3): 307-310

Cel. Przedstawienie propozycji skrócenia czasu oczekiwania na miejsce w oddziałach prowadzących detencję.
Przypadki. Przedstawiono kilka przypadków, w których stworzenie opieki ambulatoryjnej jako formy środka zabezpieczającego rozwiązywałoby skutecznie kliniczne, prawne i organizacyjne problemy związane z ich internacją.
Komentarz. Przedstawiono propozycję opieki ambulatoryjnej nadzorowanej przez sąd nad pacjentami zwolnionymi z internacji i nad pacjentami, którzy dzięki takiej opiece nie wymagaliby internacji w oddziałach psychiatrycznych o różnym stopniu zabezpieczenia. Opieka ambulatoryjna nadzorowana przez sąd wymaga modyfikacji przepisów prawa dotyczącego internacji zawartych w art. 93 i 94 kk.