Archiwum 1992–2013

2008, tom 17, zeszyt 4

Forum World Psychiatry

Budowanie środowiskowej opieki psychiatrycznej - kroki, wyzwania i wnioski

Graham Thornicroft, Michele Tansella, Ann Law
Postępy Psychiatrii i Neurologii 2008; 17 (4): 273-279

Artykuł jest podsumowaniem doświadczeń, jakie zgromadziliśmy organizując przez ostatnich 20-30 lat w Anglii i we Włoszech opiekę psychiatryczną zorientowaną środowiskowo. W oparciu o nie stwierdziliśmy wstępnie, że podstawą organizacji zrównoważonej opieki psychiatrycznej są następujące kwestie: (a) świadczenia powinny odzwierciedlać priorytety użytkowników i opiekunów, (b) dowody naukowe potwierdzają potrzebę dostępności zarówno świadczeń szpitalnych, jak i środowiskowych, (c) świadczenia powinny być zapewnione blisko miejsca zamieszkania, (d) niektóre ze świadczeń powinny być dostępne raczej w formie wyjazdowej niż na miejscu, (e) interwencje powinny dotyczyć tak objawów, jak i niesprawności, (f) leczenie musi być dostosowane do indywidualnych potrzeb. W artykule rozpatrujemy dziesięć kluczowych wyzwań, przed którymi stają często osoby próbujące organizować opiekę psychiatryczną zakorzenioną w środowisku: (a) obcowanie z lękiem i niepewnością, (b) kompensowanie ewentualnego niedoboru struktur w opiece środowiskowej, (c) uczenie się inicjowania nowych rozwiązań, (d) radzenie sobie z opozycją wobec zmian wewnątrz systemu opieki psychiatrycznej, (e) odpowiadanie na niechęć otoczenia, (f) negocjowanie ograniczeń finansowych, (g) unikanie usztywnień w systemie, (h) przełamywanie granic i barier, (i) umacnianie morale personelu, (j) organizowanie opieki dostosowanej do potrzeb lokalnych, nie zaś poszukiwanie „właściwego rozwiązania" skądkolwiek.

Artykuł oryginalny

Upośledzeni umysłowo w długoterminowej opiece całodobowej w latach 1992-2005

Ludmiła Boguszewska, Elżbieta Słupczyńska-Kossobudzka, Walentyna Szirkowiec
Postępy Psychiatrii i Neurologii 2008; 17 (4): 291-296

Cel. Ustalenie trendów rozpowszechnienia długoterminowej opieki całodobowej nad osobami upośledzonymi umysłowo i próba wyjaśnienia przyczyn jego terytorialnego zróżnicowania.
Metoda. Badane w kolejnych latach populacje składają się z trzech podgrup: przebywający co najmniej rok w szpitalach psychiatrycznych, przebywający w końcu roku w domach pomocy społecznej (DPS) oraz przebywający w końcu roku w zakładach opiekuńczo-leczniczych (ZOL). W analizie przyczyn zróżnicowania terytorialnego uwzględniono cztery zmienne niezależne, korelacje ustalano przy pomocy współczynnika Spearmana.
Wyniki. W latach 1992-2005 rozpowszechnienie w populacji dzieci i młodzieży systematycznie spadało od 38 do 22 na 100 000 ludności. W populacji dorosłych współczynniki spadły nieznacznie, z 76 do 74. Rozpowszechnienie jest znacznie zróżnicowane terytorialnie, w populacji dziecięcej wskaźniki najwyższe przekraczają 4,5-krotnie wartości najniższe, w populacji dorosłych różnica ta jest blisko trzykrotna. Rozpowszechnienie nie zależy od dostępności środowiskowych domów samopomocy i odsetka ludności wiejskiej w województwie, zależy natomiast w pewnym stopniu od sytuacji ekonomicznej ludności.
Wnioski. W ciągu badanych 14 lat rozpowszechnienie w populacji dziecięco-młodzieżowej spadło o 42%, w populacji dorosłych utrzymywało się na stabilnym poziomie. Relatywnie najniższe było rozpowszechnienie w łódzkim i śląskim, najwyższe w opolskim i warmińsko-mazurskim. Terytorialne zróżnicowanie w pewnym stopniu zależy od sytuacji ekonomicznej ludności województw.

Artykuł oryginalny

Indywidualna sieć wsparcia społecznego osób przewlekle chorych psychicznie objętych środowiskowym programem rehabilitacji

Paweł Bronowski, Maryla Sawicka, Sylwia Kluczyńska
Postępy Psychiatrii i Neurologii 2008; 17 (4): 297-303

Cel. Brak, utrata lub ubóstwo otaczającej człowieka sieci społecznej są traktowane jako ważny czynnik w patogenezie chorób psychicznych. Celem pracy jest próba oszacowania jakości indywidualnej sieci wsparcia społecznego osób przewlekle chorych psychicznie objętych środowiskowym programem rehabilitacji.
Metoda. W badaniach wzięły udział 103 osoby przewlekle chorujące psychicznie objęte środowiskowym programem rehabilitacji. Osoby te nie były w hospitalizowane w okresie objętym badaniami. Wykorzystano następujące narzędzia: Kwestionariusz i Mapę Oparcia Społecznego Bizonia, Inwentarz Podtrzymania Społecznego Bizonia oraz indywidualny wywiad, opracowany specjalnie na potrzeby badania.
Wyniki. Indywidualne sieci społeczne są nieliczne, składają się średnio z 10 osób. Wśród poszczególnych kategorii osób zaliczanych przez badanych do indywidualnych systemów wsparcia najliczniejszą grupę stanowią „ terapeuci ". W indywidualnych sieciach, średnio ponad 4 osoby wywodzą się bezpośrednio z placówek terapeutycznych, w których uczestniczą badani.
Wnioski. Udział w lokalnym programie wsparcia i rehabilitacji pozytywnie wpływa na indywidualne systemy wsparcia społecznego osób chorujących psychicznie zarówno w aspekcie ilościowym, jak i jakościowym. Kontakty z terapeutami oraz innymi uczestnikami programu znacząco wpływają na liczebność indywidualnych systemów. Dostępność wielu funkcji wsparcia deklarowana przez badanych pozwala traktować lokalne programy rehabilitacji jako skuteczny mechanizm wspierający funkcjonowanie i zapewniający pomoc w radzeniu sobie z sytuacjami trudnymi.

Artykuł oryginalny

PTI - wskaźnik zaburzeń percepcji i myślenia wg J.E. Exnera: badanie rodziców osób chorych na schizofrenię paranoidalną za pomocą testu Rorschacha

Anna Hunca-Bednarska
Postępy Psychiatrii i Neurologii 2008; 17 (4): 305-312

Cel. Celem pracy była próba odpowiedzi na pytanie, czy w wypowiedziach rodziców dzieci chorych na schizofrenię paranoidalną zebranych w sytuacji zadaniowej charakteryzującej się nowością i predysponującej do wzmożonego niepokoju i stresu, pojawiają się oznaki zaburzeń kognitywnych.
Metoda. Zastosowano test projekcyjny Rorschacha, w którym badani relacjonują, co widzą w plamach atramentowych, do czego są one według nich podobne. Wbrew pozorom swobodne wypowiedzi w sytuacji, gdy bodźce pozbawione są znaczeń denotacyjnych może wywołać poczucie niepewności i stresu. Do analizy wypowiedzi wykorzystano PTI - opracowany przez J.E. Exnera wskaźnik zaburzeń percepcji i myślenia. Przebadano 31 par rodziców mających dziecko chore na schizofrenię paranoidalną i 21 par rodziców mających tylko zdrowe dzieci.
Wyniki. Rodzice dzieci chorych i rodzice dzieci zdrowych nie różnili się istotnie między sobą liczbą wypowiedzi wygenerowanych w całym badaniu testem, ale to rodzice dzieci chorych dali istotnie mniejszą liczbę wypowiedzi adekwatnych do plam i istotnie większą liczbę wypowiedzi nieadekwatnych, wykazali się więc mniejszą precyzją percepcji. Rodzice osób chorych uzyskali też istotnie wyższe wyniki w PTI. Na uzyskane wyniki wpłynęły głównie wypowiedzi matek chorych dzieci. Matki chorych dzieci różniły się od matek dzieci zdrowych nie tylko w percepcyjnym, ale również w myślowym aspekcie wypowiedzi uzyskując wyższe oceny za tzw. sygnatury specjalne i posługując się dziwaczną logiką.
Wnioski. Rodzice dzieci chorych na schizofrenię wykazali istotnie mniejszą precyzję percepcji i uzyskiwali istotnie wyższe wyniki we wskaźniku PTI niż rodzice mający tylko zdrowe dzieci. Ojcowie chorych dzieci porównani z ojcami dzieci zdrowych nie różnili się od nich pod żadnym względem. Matki chorych dzieci różniły się od matek zdrowych dzieci nie tylko wyższymi wynikami w PTI i mniejszą precyzją percepcji, ale ponadto obserwowano nich oznaki swoistości procesów myślowych.

Artykuł oryginalny

Ocena umiejscowienia kontroli zdrowia oraz poziomu poczucia własnej skuteczności i optymizmu u chorych na stwardnienie rozsiane

Magdalena Agnieszka Wrzesińska, Katarzyna Opuchlik, Józef Kocur
Postępy Psychiatrii i Neurologii 2008; 17 (4): 313-318

Cel. Celem badań była ocena umiejscowienie kontroli zdrowia oraz poziomu poczucia własnej skuteczności i optymizmu u chorych na stwardnienie rozsiane.
Metoda. W badaniach uczestniczyło 42 chorych (27 kobiet oraz 15 mężczyzn) w wieku 20-56 lat (śr. 39,43) z postawionym rozpoznaniem stwardnienia rozsianego. Do oceny badanych parametrów i cech wykorzystano „ Wielowymiarową skalę umiejscowienia kontroli zdrowia", „Skalę uogólnionej własnej skuteczności" oraz „Test orientacji życiowej".
Wyniki. Chorzy na stwardnienie rozsiane w większości uważali, że ich stan zdrowia uzależniony jest od wpływu innych osób, głównie personelu medycznego. Blisko 60% badanych charakteryzowało się wysokim nasileniem poczucia własnej skuteczności, natomiast wysoki poziom optymizmu stwierdzono u 42,8% chorych.
Wnioski. U chorych na stwardnienie rozsiane dominuje zewnętrzne umiejscowienie kontroli zdrowia. Poczucie własnej skuteczności kształtuje się u większości badanych na wysokim poziomie. Większość chorych wykazuje wysokie nasilenie optymizmu.

Artykuł oryginalny

Przydatność kwestionariusza ESMS do badania opieki środowiskowej

Jolanta Skiba, Katarzyna Prot
Postępy Psychiatrii i Neurologii 2008; 17 (4): 319-325

Cel. Ocena przydatności kwestionariusza dotyczącego opieki środowiskowej w warunkach polskich.
Metoda. Za pomocą kwestionariusza dotyczącego opieki środowiskowej pochodzącego z wersji skróconej kwestionariusza ESMS-b zbadano 5 Zespołów Leczenia Środowiskowego w Warszawie. Dokonano porównań struktury i funkcjonowania zespołów, rejonów, w których działają i organizacji usługi psychiatrycznych na ich terenie.
Wyniki. Wykazano różnice w strukturze i funkcjonowaniu Zespołów Leczenia Środowiskowego, jak również w cechach socjodemograficznych rejonów na obszarze, których działają te Zespoły.
Wnioski. Wykorzystany w badaniach pilotażowych kwestionariusz ESMS-b dotyczący środowiskowej i ambulatoryjnej opieki pozwala na porównanie struktury i zakresu działania Zespołów Leczenia Środowiskowego pomiędzy rejonami w warunkach polskich. Pokazuje też braki w zakresie opieki środowiskowej w Warszawie.

Artykuł oryginalny

Funkcjonowanie poznawcze pacjentów z rozpoznaniem cukrzycy

Monika Talarowska, Antoni Florkowski, Krzysztof Zboralski, Piotr Gałecki
Postępy Psychiatrii i Neurologii 2008; 17 (4): 327-336

Cel. Celem pracy jest ocena różnic w sposobie funkcjonowania poznawczego osób chorujących na cukrzycę (typu 1, typu 2) oraz osób zdrowych.
Metoda. W badaniu wzięło udział 99 osób w wieku 18-55 lat: chorzy z rozpoznaniem cukrzycy typu 1 (31 osób), chorzy z rozpoznaniem cukrzycy typu 2 (31 osób), grupa porównawcza (37 osób, osoby bez rozpoznanych zaburzeń wpływających na funkcjonowanie poznawcze). W badaniu wykorzystano metody neuropsychologiczne służące do oceny funkcji poznawczych. Wśród zmiennych zależnych poddanych badaniu znalazły się: uwaga, pamięć (wzrokowa i słuchowa, bezpośrednia i odroczona), uczenie się, pamięć operacyjna, funkcje wykonawcze, koordynacja wzrokowo-ruchowa, myślenie abstrakcyjne, fluencja słowna.
Wyniki. Zaobserwowano istotne statystycznie różnice pomiędzy badanymi grupami w zakresie mierzonych funkcji. Sprawność funkcjonowania poznawczego osób chorujących na cukrzycę okazała się istotnie niższa niż sprawność funkcjonowania poznawczego badanych na cukrzycę nie chorujących (grupy porównawczej).
Wnioski. 1) Osoby chorujące na cukrzycę wykazują istotnie gorsze funkcjonowanie poznawcze niż osoby z grupy porównawczej, a różnice dotyczą: sprawności i szybkości psychomotorycznej, efektywności pamięci wzrokowej i słuchowej, zdolności uczenia się, koncentracji uwagi, płynności słownej oraz pamięci operacyjnej i funkcji wykonawczych. 2) Pacjenci z cukrzycą typu 1 wykazują istotnie gorsze funkcjonowanie poznawcze niż osoby z grupy porównawczej w zakresie: sprawności i szybkości psychomotorycznej oraz słuchowej pamięci odroczonej. 3) Pacjenci z cukrzycą typu 2 wykazują istotnie gorsze funkcjonowanie poznawcze niż osoby z grupy porównawczej w zakresie: myślenia abstrakcyjnego, szybkości i sprawności psychomotorycznej, fluencji słownej, bezpośredniej i odroczonej pamięci słuchowej oraz pamięci operacyjnej i funkcji wykonawczych.

Artykuł oryginalny

Przewlekle chorzy w psychiatrycznych placówkach leczniczych i opiekuńczych w latach 1992-2005

Ludmiła Boguszewska, Elżbieta Słupczyńska-Kossobudzka, Walentyna Szirkowiec
Postępy Psychiatrii i Neurologii 2008; 17 (4): 337-346

Cel. Ustalenie trendów rozpowszechnienia zjawiska długoterminowej opieki całodobowej, próba wyjaśnienia przyczyn jego terytorialnego zróżnicowania, odpowiedź na pytanie, czy następuje tzw. transinstytucjonalizacja, czyli przesuwanie chorych z placówek leczniczych do opiekuńczych.
Metoda. Badane w kolejnych latach populacje przewlekle chorych składają się z trzech podgrup: przebywający co najmniej rok w szpitalach i oddziałach psychiatrycznych, przebywający w końcu roku w domach pomocy społecznej oraz przebywający w końcu roku w zakładach opiekuńczo leczniczych. W analizie przyczyn zróżnicowania terytorialnego uwzględniono 7 zmiennych niezależnych, korelacje ustalano przy pomocy współczynnika Spearmana.
Wyniki. W latach 1992-2005 rozpowszechnienie przewlekle hospitalizowanych wzrosło z 66 do 80 na 100 000 ludności. Udział placówek leczniczych spadł z 43% do 11%o, proporcja podopiecznych domów pomocy społecznej wzrosła z 57% do 74%o, wielu chorych przeniesiono do placówek opiekuńczo-leczniczych. Rozpowszechnienie jest znacznie zróżnicowane terytorialnie, wskaźniki najwyższe często przekraczają dwukrotnie wskaźniki najniższe. Zróżnicowanie terytorialne zależy w pewnym stopniu od odsetka ludności wiejskiej w województwach, nie zależy natomiast od ich sytuacji ekonomicznej, oraz od dostępności następujących placówek: oddziałów dziennych i zespołów leczenia środowiskowego, środowiskowych domów samopomocy dla psychicznie chorych, domów pomocy dla osób starszych oraz domów dla bezdomnych.
Wnioski. W ciągu 13 badanych lat rozpowszechnienie przewlekle hospitalizowanych wzrosło o 21%o. Wyraźnie postępuje tzw. transinstytucjonalizacja. Relatywnie najniższe jest rozpowszechnienie w mazowieckim i pomorskim, najwyższe w łódzkim i świętokrzyskim. Rozpowszechnienie w niewielkim stopniu zależy od odsetka ludności wiejskiej w województwie.

Artykuł oryginalny

Skuteczność leczenia światłem w chorobie afektywnej dwubiegunowej i jednobiegunowej

Łukasz Święcicki, Waldemar Lechowicz, Dorota Bzinkowska, Marek Dąbrowski, Jarosław Torbiński
Postępy Psychiatrii i Neurologii 2008; 17 (4): 347-351

Cel. Ocena skuteczności leczenia światłem w grupie pacjentów z choroba afektywną dwubiegunową i jednobiegunową.
Materiał i metoda. Do badania zakwalifikowano 51 kolejnych pacjentów z choroba afektywną skierowanych na fototerapię. U 37 rozpoznawano chorobę afektywną dwubiegunową, u 14 jednobiegunową (kryteria ICD-10). Ocenę stanu psychicznego i pomiar czasu reakcji przeprowadzano przed rozpoczęciem fototerapii i po 14 dniach, w dniu jej zakończenia. Do pomiaru stosowano skalę oceny depresji Hamiltona w wersji 21-punktowej (HAMD-21), skalę Clinical Global Impression (CGI) oraz skalę depresji Becka (BDI) do samooceny stanu psychicznego. Mierzono czas reakcji prostej i reakcji z wyborem.
Wyniki. Po 14 dniach leczenia światłem obserwowano istotną poprawę stanu psychicznego w obu grupach pacjentów. Zakres poprawy był istotnie większy w grupie osób z ChAD. Przyczyną może być częstsze występowanie sezonowych zmian nastroju w tej grupie.
Wnioski. Leczenie światłem, stosowane w monoterapii lub jako metoda pomocnicza, jest skuteczne zarówno w ChAJ jak i w ChAD. W terapii pacjentów z ChAD leczenie światłem jest istotnie skuteczniejsze. Ocena przyczyny tej różnicy wymaga przeprowadzenia dalszych badań.

Artykuł poglądowy

Rozwój badań nad jakością życia w chorobach przewlekłych

Wanda Sobczyk, Magdalena Gugała, Rafał Rola
Postępy Psychiatrii i Neurologii 2008; 17 (4): 353-356

Cel. Przedstawienie rozwoju metodologii badań dotyczących zagadnienia jakości życia w chorobach przewlekłych.
Poglądy. W większości krajów, problem jakości życia (QoL, Quality of Life) w chorobach przewlekłych nabiera szczególnego znaczenia wobec zwiększania się tej populacji pacjentów w związku z rozwojem terapii i technik medycznych oraz znaczącego wzrostu długości życia. W pracy przedstawiono ogólnie uznaną definicję jakości życia uzależnioną od stanu zdrowia (Health Related Quality of Life, HRQoL), jej uwarunkowania i rodzaje generycznych i specyficznych skal używanych do badań w różnych schorzeniach przewlekłych. Uwzględniono także kwestionariusze do oceny funkcji poznawczych i zaburzeń nastroju, które towarzyszą często chorobom somatycznym. Przedstawiono analizę wyników skal fizyczno-funkcjonalnych i psychospołecznych z wielo-ośrodkowych badań pozwalającą ocenić znaczenie i wpływ pierwotnych lub wtórnych zaburzeń psychicznych współistniejących z chorobami somatycznymi na jakość życia.
Wnioski. Metodologia badań i interpretacja wieloczynnikowo uwarunkowanych zależności dotyczących jakości życia pacjentów z chorobami przewlekłymi wymaga jeszcze pewnej korekty, co przyczynić się może nie tylko do poprawy skuteczności leczenia, ale także usprawni organizację i ekonomikę funkcjonowania opieki medycznej.

Artykuł poglądowy

Neuroobrazowanie w schizofrenii - nowe techniki, nowe możliwości

Marta Gawłowska, Jolanta Rabe-Jabłońska, Piotr Gębski
Postępy Psychiatrii i Neurologii 2008; 17 (4): 357-363

Cel. Celem pracy jest przedstawienie aktualnie dostępnych metod obrazowania o.u.n. i możliwości, jakie stwarzają najnowsze osiągnięcia w tej dyscyplinie dla diagnostyki, monitorowania przebiegu i poszukiwania potencjalnych przyczyn schizofrenii.
Poglądy. Istnieją sprzeczne dominujące hipotezy dotyczące rozwoju schizofrenii - neurorozwojowa, zakładająca istnienie nieprawidłowości w przebiegu procesów dojrzewania o.u.n. oraz neurodegeneracyjna, opisująca chorobę jako wynik procesów zanikowych/zwyrodnieniowych w obrębie struktur o.u.n. Dotychczas schizofrenia postrzegana była głównie jako choroba wynikająca ze zmian w obrębie struktur istoty szarej, zaburzenia istoty białej traktowane były jako drugorzędne.
Wnioski. Większość danych pochodzących z badań wykonywanych z zastosowaniem najnowszych technik obrazowania potwierdza, iż rozwój objawów schizofrenii wynika z nieprawidłowości przebiegu procesu dojrzewania o.u.n. Coraz więcej uwagi poświęca się istocie białej jako strukturze o możliwym kluczowym znaczeniu dla rozwoju obrazu schizofrenii.

Artykuł poglądowy

Compliance - przeżytek czy termin użyteczny

Karolina Friemann, Jacek Wciórka
Postępy Psychiatrii i Neurologii 2008; 17 (4): 365-375

Cel. Omówienie znaczenia i zastosowania pojęcia „przestrzeganie zaleceń lekarskich " (compliance) i pojęć alternatywnych.
Poglądy. Przedstawiono pojęcie przestrzegania zaleceń lekarskich i omówiono terminy alternatywne wobec niego - adherence, cooperation, concordance, zwracając uwagę na poglądy krytyczne wobec tych ujęć. Termin compliance jest obecnie szeroko krytykowany z uwagi na wyraźne paternalistyczne zabarwienie. W wyniku badań nad tym zjawiskiem klinicznym zaproponowano bardziej nowoczesne modele relacji pacjent-lekarz. W pracy omówiono je, ze szczególnym uwzględnieniem modelu „wspólnego podejmowania decyzji" (shared decision making). Zwrócono uwagę na trudności i wyzwania związane ze zmieniającą się rolą lekarza.
Wnioski. Respektowanie zaleceń, jako konstrukt służący wyjaśnieniu i rozumieniu zachowania pacjentów w fazie inicjowania i kontynuacji leczenia, w dużej mierze nie sprawdził się. Najprawdopodobniej jednak pozostanie w użyciu jako dogodna miara skuteczności bardziej nowoczesnych modeli relacji terapeutycznej.

Artykuł poglądowy

Profilaktyka przeciwzakrzepowa i leczenie żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej u pacjentów z udarem mózgu

Jan Bembenek
Postępy Psychiatrii i Neurologii 2008; 17 (4): 377-383

Cel. Żylna choroba zatorowo - zakrzepowa (ZChZZ) to poważne powikłanie unieruchomienia po udarze mózgu. Znajomość jej objawów pozwala wcześnie wdrożyć odpowiednie leczenie. Artykuł ten ma na celu przedstawić aktualne poglądy dotyczące tego zagadnienia.
Poglądy. Istnieje wiele metod diagnostycznych - laboratoryjnych i obrazowych - stosowanych w wykrywaniu żylnej choroby zatorowo-zakrzepowej. W prewencji tego powikłania udaru mózgu stosowanych jest wiele metod farmakologicznych i mechanicznych. Leczenie ZChZZ wymaga znajomości prawidłowych schematów postępowania. Od czasu pierwszych artykułów, które pojawiły się w latach 70-tych XX wieku do chwili obecnej opublikowano szereg nowych dotyczących tej problematyki u pacjentów po udarze mózgu.
Wnioski. U pacjentów po udarze mózgu należy rozważyć możliwość wystąpienie powikłań zakrzepowo-zatorowych. Prawidłowe stosowanie metod profilaktycznych, wczesne wykrywanie i prawidłowe leczenie powikłań zakrzepowo-zatorowych zmniejsza śmiertelność.

Artykuł poglądowy

Neurotrofiny - aktualny stan wiedzy

Adam Wysokiński, Wojciech Gruszczyński
Postępy Psychiatrii i Neurologii 2008; 17 (4): 385-390

Cel. W niniejszej publikacji przedstawiamy wyniki przeglądu najnowszego piśmiennictwa z zakresu genetyki, neurobiologii, psychiatrii i neurologii oraz omawiamy najważniejsze i aktualnie obowiązujące poglądy na temat neurotrofin.
Poglądy. Neurotrofiny to grupa czynników wzrostu komórek nerwowych, które biorą udział w regulacji procesów neuro- oraz synapto-genezy. Nieprawidłowości w zakresie poszczególnych neurotrofin mogą prowadzić do nieprawidłowego rozwoju struktur układu nerwowego oraz do zwiększonej podatności neuronów na uszkodzenia spowodowane przez czynniki o charakterze fizycznym, chemicznym, jak również będące następstwem przewlekłej ekspozycji na stres.
Wnioski. Neurotrofiny odgrywają istotną rolę w etiopatogenezie licznych chorób psychicznych i neurologicznych, co sprawia, że pozostają jednym z najważniejszych przedmiotów badań eksperymentalnych i klinicznych.

Artykuł poglądowy

Społeczno-demograficzne czynniki ryzyka samobójstwa w schizofrenii: przegląd piśmiennictwa

Marta Makara-Studzińska, Anna Koślak
Postępy Psychiatrii i Neurologii 2008; 17 (4): 391-394

Cel. Przedstawienie poglądów na temat społeczno-demograficznych czynników ryzyka samobójstwa w schizofrenii.
Poglądy. Wyniki badań wskazują, że mężczyźni dotknięci schizofrenią częściej popełniają samobójstwo niż kobiety, częściej są to również osoby młode. W grupie większego ryzyka popełnienia samobójstwa są również ludzie rasy białej. Kilku autorów wskazało na zwiększone ryzyko samobójstwa wśród pacjentów żyjących samotnie i nie będących w związku. Posiadanie dzieci nie wydaje się wpływać na ryzyko samobójstwa w schizofrenii, chociaż niektóre badania wskazują na jego ochronną rolę. Bezdzietność kobiet chorujących na schizofrenię zwiększa prawdopodobieństwo podjęcia próby samobójczej w przebiegu choroby. Zjawisko bezrobocia w świetle dotychczasowych badań jest także odnotowane jako czynnik ryzyka. Niektórzy badacze wskazali na związek wyższego wykształcenia z podwyższonym ryzykiem samobójstwa.
Wnioski. Określenie indywidualnych czynników ryzyka pacjenta może być decydujące w prognozowaniu i profilaktyce samobójstwa.

Artykuł kazuistyczny

Psychoza czy fantazja: opis przypadku zaniedbywanej w dzieciństwie pacjentki ujawniającej objawy przypominające psychozę

Sławomir Murawiec, Magdalena Kotlicka-Antczak
Postępy Psychiatrii i Neurologii 2008; 17 (4): 395-401

Cel. Celem pracy jest omówienie problemów diagnostycznych dotyczących pacjentów z objawami które mogą być klasyfikowane jako psychotyczne, dysocjacyjne lub wynikające z zaburzeń osobowości. W przypadku wczesnej deprywacji potrzeb psychicznych dziecka może dojść do wytworzenia przez dziecko rozbudowanego świata fantazji zaspokajających zastępczo te potrzeby w wyobraźni. Jeśli te fantazje są nadal przeżywane i werbalizowane w okresie dorosłości, to niekiedy u takiej osoby rozpoznawane bywają zaburzenia psychotyczne.
Metoda. Praca omawia przypadek pacjentki, która doznała w dzieciństwie deprywacji potrzeb psychicznych i wytworzyła szereg wyobrażeń dotyczących rzeczywistych oraz fantazyjnych rodziców. Werbalizowane przez nią w wieku dorosłym wyobrażenia oraz dysfunkcjonalne zachowania prowadziły do wielokrotnych hospitalizacji z rozpoznaniem schizofrenii, zaburzeń osobowości typu borderline, natręctw i uzależnienia.
Wyniki. Obraz kliniczny ujawnianych przez nią zaburzeń nie tworzył spójnej całości, zgodnej z kryteriami którejś z jednostek zawartych w obowiązujących klasyfikacjach psychiatrycznych (zarówno ICD-10 jak i DSM-IV).
Wniosek. Brak jest w obrębie klasyfikacji psychiatrycznej kategorii diagnostycznej w sposób jednoznaczny odpowiadającej tego rodzaju zaburzeniom.

Artykuł kazuistyczny

Bąblowica ośrodkowego układu nerwowego - trudności diagnostyczne: opis dwóch przypadków

Anna Bochyńska, Jadwiga Strojanowska-Malicka, Wanda Lipczyńska-Łojkowska, Mirosława Derejko, Maria Bielawska, Danuta Ryglewicz
Postępy Psychiatrii i Neurologii 2008; 17 (4): 403-406

Cel. Bąblowica jest dość rzadko wykrywaną chorobą odzwierzęcą i tylko u 2% chorych dochodzi do zajęcia oun. Trudności diagnostyczne występują jeśli w badaniach neuroobrazowych obraz jest nietypowy, a odczyny serologiczne mogą być ujemne przez długi okres od wystąpienia objawów klinicznych.
Przypadki. Obecnie prezentujemy dwa przypadki bąblowicy: mężczyznę lat 53 z izolowaną postacią mózgową, o nietypowym obrazie w MR - zmiany rozsiane i kobietę lat 18, z postacią oczną i z rozsianymi objawami neurologicznymi.
Komentarz. Bąblowica nadal występuje w Polsce. Izolowane mózgowe postacie są bardzo rzadkie. Diagnostyka winna być oparta o badania neuroobrazowe, testy serologiczne oraz badanie płynu mózgowo - rdzeniowego, a stosowane leczenie zachowawcze jest alternatywną metodą postępowania w przypadkach nieoperacyjnych.

Artykuł kazuistyczny

Trzyletnia sejsmoterapia podtrzymująca w przebiegu zaburzeń depresyjnych nawracających: opis przypadku

Magdalena Drozdek, Krzysztof Kucia, Grzegorz Giemza, Aneta Sikora
Postępy Psychiatrii i Neurologii 2008; 17 (4): 407-409

Cel. Autorzy próbują odpowiedzieć na pytanie o niewystarczającą skuteczność podtrzymujących elektrowstrząsów u przedstawionej pacjentki.
Przypadek. 62-letnia pacjentka obciążona somatycznie, u której pomimo trzyletniego stosowania podtrzymującej sejsmoterapii 3-krotnie obserwowano nawroty ciężkiego epizodu depresji z objawami psychotycznymi.
Komentarz. Po zebraniu dokładnego wywiadu u podłoża zaostrzeń choroby identyfikowano zawsze czynnik reaktywny.